Tarım sektörü, Türkiye ekonomisinin temel taşlarından biri olup, hem istihdam yaratma hem de gıda güvenliğini sağlama açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu sektör içerisinde saman, tahıl üretimi ve hayvancılık faaliyetleri açısından hayati bir yan ürün olarak öne çıkmaktadır. Türkiye, dünyada önemli saman üreticileri arasında yer almakta olup, geniş tarım alanları ve tahıl üretimindeki güçlü potansiyeli sayesinde bu alanda öne çıkmaktadır. Özellikle hayvancılıkta yem kaynağı olarak kullanılan saman, hem yerel hem de uluslararası düzeyde talep gören stratejik bir ürün niteliği taşımaktadır. Çiftçilerin yem maliyetlerini doğrudan etkileyen bu ürün, hayvancılık sektörünün sürdürülebilirliği açısından kritik bir role sahiptir. Türkiye’nin bu alandaki üretim kapasitesi, saman ihracatıyla da ekonomik bir değer yaratmakta ve ülkeye döviz girdisi sağlamaktadır.
Saman Üretiminin Genel Durumu
Türkiye, geniş tarım arazileri ve zengin tahıl üretim kapasitesi sayesinde önemli bir saman üreticisi ülkedir. Ülke genelinde yıllık saman üretimi yaklaşık 25-30 milyon ton arasında değişmekte olup bu miktar büyük ölçüde tahıl üretimindeki dalgalanmalara bağlıdır. İç Anadolu, Doğu Anadolu, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri saman üretiminde başı çeken bölgelerdir. Saman, tahılların hasadı sırasında yan ürün olarak elde edilmekte ve çoğunlukla traktör ve balya makineleri gibi modern ekipmanlarla işlenmektedir.
Üretim ve Tüketim Dinamikleri
Samanın yaklaşık %80’i hayvancılık sektöründe kaba yem olarak kullanılmaktadır. Kalan kısmı ise organik tarım uygulamaları, kâğıt endüstrisi, mantar yetiştiriciliği, hayvan altlığı, malçlama ve biyokütle enerji üretimi gibi alternatif alanlarda değerlendirilmektedir. Üretilen samanın büyük bir bölümü iç piyasada tüketilirken, bir kısmı ise komşu ülkelere ihraç edilmektedir.
Türkiye Saman Ticaretinde Net İhracatçı Konumda
Türkiye, saman üretiminde genel olarak kendine yeterli bir ülke konumunda bulunmakta ve saman ticaretinde önemli bir aktör olarak öne çıkmaktadır. 2020 yılında ithal edilen saman miktarı yalnızca 6.434 ton gibi düşük bir seviyede gerçekleşmiş olup, bu rakam toplam saman üretimiyle kıyaslandığında oldukça küçük bir paya sahiptir. Bununla birlikte, Türkiye aynı yıl yaklaşık 5,5 milyon dolar değerinde 28 bin ton sap, saman ve kuru ot ihracatı gerçekleştirerek uluslararası piyasada önemli bir yer edinmiştir.
2021 yılına gelindiğinde, ithal edilen saman miktarı 204 ton gibi oldukça düşük bir seviyede kalırken, ihracat tarafında 1,3 milyon dolar değerinde 33.766 ton sap, saman ve kuru ot ihraç edilmiştir. İzleyen yıllarda ihracat miktarında belirgin bir artış yaşanmıştır; 2022 yılında 3.665 ton, 2023 yılında ise 10.890 ton sap, saman ve kuru ot ihracatı gerçekleştirilmiştir. 2024 yılının ilk on bir ayında ise bu rakam 28.897 tona ulaşmıştır (TÜİK verileri).
Tüm bu veriler değerlendirildiğinde, Türkiye’nin uluslararası saman ticaretinde net bir ihracatçı konumunda yer aldığı açıkça görülmektedir. Geniş tarım alanları ve yüksek üretim kapasitesiyle Türkiye, saman ve kuru ot ticaretinde hem bölgesel hem de küresel düzeyde önemli bir rol oynamaktadır.
Karşılaşılan Zorluklar
1. İklim Değişikliği: Kuraklık, özellikle İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu gibi saman üretiminin yoğun olduğu bölgelerde üretimi olumsuz etkilemektedir.
2. Artan Girdi Maliyetleri: Mazot, gübre ve işçilik gibi temel girdilerdeki fiyat artışları, saman üretim maliyetlerini artırmaktadır.
3. Depolama Sorunları: Geleneksel depolama yöntemleri samanın kalitesini düşürmekte ve kayıplara yol açmaktadır.
4. Verimlilik Eksikliği: Modern üretim tekniklerinin yeterince yaygın olmaması, saman üretimindeki verimliliği sınırlamaktadır.
Gelecek Beklentileri
Türkiye’de saman üretiminde sürdürülebilirlik odaklı yöntemlerin benimsenmesi beklenmektedir. İklim değişikliğine karşı dayanıklı tahıl çeşitlerinin geliştirilmesi, modern tarım teknolojilerinin yaygınlaştırılması ve kooperatifleşme gibi organizasyonel yapılarla üretim süreçlerinin iyileştirilmesi gelecekteki önemli hedefler arasındadır.
Çözüm Önerileri
• Sürdürülebilir Tarım: İklim değişikliği ile mücadele için sulama yatırımları artırılmalı ve kuraklığa dayanıklı bitki çeşitleri tercih edilmelidir.
• Destek Politikaları: Devlet destekleri artırılarak üreticilere teşvikler sağlanmalıdır.
• Depolama İyileştirmeleri: Modern depolama sistemleri geliştirilerek saman kayıpları azaltılabilir.
• Eğitim ve Teknoloji Kullanımı: Üreticilere yönelik eğitim programları ile modern tarım teknikleri tanıtılmalıdır.
Sonuç
Türkiye’de saman üretimi, hayvancılık sektörünün ihtiyaçlarını karşılama adına çiftçiler açısından stratejik bir öneme sahiptir. Ancak iklim değişikliği, maliyet artışları ve depolama sorunları gibi faktörler üretimi ve çiftçileri olumsuz etkilemektedir.
Yorumlar kapalı.